Қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы, классик ақын, композитор, аудармашы, философ, ағартушы, қоғам қайраткері Абай (Ибрагим) Құнанбаев 1845 жылы 10 тамызда (23 тамыз) қазіргі Шығыс Қазақстан, Сырт-Қасқабұлақ ауданында дүниеге келген. өңірі, Сұлтан Құнанбай Өскенбаеваның отбасында. Қасқабұлақ бұлағының маңында көктем мен күзде Құнанбайдың ауылдары жайлаған. Абайдың шешесі Ұлжан болған. Туған кезде Құнанбайдың баласының атын Ибраһим қойған. Кейін анасы оны Абай деп еркелете бастады. Қазақтарда «абай» «сақ», «сақ» деген мағынаны білдіреді. Бәлкім, ана да, халық та ақынның жеке қасиеттерін сипаттап, осылай атаған шығар. Көпшілік Құнанбайдың ұлы Абайды Ыбырай деп те атады.
Ақшоқы – Абай шығармашылығының бесігі, мұнда оның әдеби-философиялық дарыны күшейіп, шыңдалады.
Жіберемін, жұқа қас, сәлем!
Ондай ешкім болған жоқ!
(аударған П. Шубин)
Қазақтың сүйікті әні «Айттымсәлем, Қаламқас» әнін тыңдай отырып, Абаевтың Қаламқасы мен Пушкиннің Татьянасының образдары дара және дербес поэтикалық жауһар болып қала бергенімен, бір-бірінен ажырамас, бір-бірінен ажырамайтынын түсіне бастайсың.
Ғашықтардың сөзі сөз білмейді,
Махаббаттың тілі бар:
Қас дірілдейді, көздері сәл жыпылықтайды —
Сұрақ немесе жауап дайын.
(А. Глоба аударған)
Ақшоқыда Абайдың көптеген әндері мен өлеңдері дүниеге келген. Мұхтар Әуезов былай деп жазды: «Ақшоқыда туған жырлар мен жырлар бірден көшіріп, жаттаған. Жаңашылдықпен, шынайылықпен көмкеріліп, Арқаға тарады. Бұрын мұндай әндер оның кеңдігінен естілмейтін. Ғасырлар бойы үнсіз, тылсым дала естілді. Жаңа сөздер мен мотивтермен желдің түкпір-түкпірінде, бұл жерлерге көктем келгендей. Бұл жаңа дәуір дыбыстары болды … ».
Ақшоқадан алыс емес жерде таудың қара тасынан соғылған Абайдың әкесі Құнанбайдың бейіті бар. Поляк саяхатшысы және географы А.Янушкевичтің осынау қиын адам туралы жазғаны:
«Құнанбай… даладағы үлкен атақты. Табиғатынан парасатты, ғажайып есте сақтау қабілеті мен сөзге дарынды, епті, руластарының игілігіне қамқорлық жасайтын қарапайым қазақтың ұлы, даланың ұлы білгірі. заң мен Құран нұсқауын меңгерген, қазаққа қатысты барлық орыс жарғыларын жетік меңгерген, адалдықтың әділ қазысы, үлгілі мұсылман… Құнанбай пайғамбардың даңқын алып, үлкен-кіші, кедей-кембағалы адамдардан ақыл-кеңес сұрайды. ең шалғайдағы ауылдар… Болыс болысына сайланып, оны сирек шеберлікпен, қайратпен орындап, оның әрбір бұйрығын, әрбір сөзін басын изеп орындайды.Бір кездері сымбатты жігіт, қазір шешек ауруы бар. бірнеше жыл бұрынғы Мирабо сияқты бейітке апара жаздаған оның бетіндегі ізі; шабыттандыратын сөйлеген сөзінде ол тыңдаушыларға өзінің жан түршігерлік жағдайын ұмыттырып жібереді. , бұл сізге дәлел бере алады еңбегі мен маңызының айғағы… Ал Құнанбайдың аяқ киімінің бауын шешуге барлық байлар лайық емес.
Абайдың ұлдары Әбдірахман мен Мағауия бір зиратқа жерленген. Құнанбайдың туыстары – Ысқақ, Кәкітай, Мұхтардың атасы Әуез де осында жерленген. Құнанбай өлген соң да жақындарынан айырылмаған, енді олар мәңгі қасында жатқан сияқты.
Абай Құнанбаев шығармалары – өскелең ұрпақ үшін баға жетпес мұра. Ұлы ақынның шығармашылығын көздің қарашығындай сақтау, насихаттау – әрбір азаматтың парызы. Абай Құнанбаевтың шығармалары әлемнің 116 тіліне аударылды, көрнекті ақын туралы 4000-нан астам кітап жарық көрді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Абай және 21 ғасыр» мақаласында халқымызға одан әрі рухани даму үшін қажет ұлы ақын, философ мұрасына ерекше назар аудару керектігін атап өтті.
Қазақстан Президенті: Ата-бабаларымыздың мол мұрасына сүйене отырып, біз мемлекетімізді оның өсіп-өркендеуі үшін нығайтуымыз керек. Заң үстемдігі мен қоғамдық тәртіп ортақ мақсат екенін түсіну маңызды.
Әрбір қазақстандық мемлекет азаматы ретінде өз қоғамының болашағын, дүниенің жағдайын түсіну үшін Абайды білуі керек. Ойшылдың ойларын түсіну арқылы тарих тағылымын тереңірек білуге болады. Қазіргі қоғамның көптеген мәселелері Абай толғауларында көрсетілген. Яғни, ұлттық идеямыздың тарих саласындағы феномені түркі мәдениетінің негіздерімен байланысты.
Айта кету керек, біздің музей жастардың ата-бабаларының рухани мұрасын зерделеуі үшін мақсатты түрде жұмыс істейді. Абайдың өмірі мен шығармашылығын кеңінен насихаттаудағы мақсат – қоғамдық сананы рухани дамыту аясында жастарымыздың азаматтық мәдениетін қалыптастыруға үлес қосу.
